Jumat, 13 September 2019

RISKU, VALOR NO FIAR AN IHA INVESTIMENTU


Bainhira ita atu komesa ita hotu tenki hanoin katak ema hotu bele sai investor ne’ebe diak. Se ita iha fiar an no jere risku ho diak, ita bele hasae ita nia valor rai osan no ita mos iha material atu halo ida ne’e. ita bele halo valor kritiku ne’ebe hanesan ho investor. Bainhira ita sosa buat ruma ita tenki halo komparasaun valor no presu, tenki halo peskiza, kolia ho kolega, konta nia valor. Halo investimentu hanesan mos ita hare nia persu, valor no risku husi ida ne’e ita bele foti dezisaun katak ivestimentu ne’e diak ka lae. Ema barak matenek servisu iha influensa orsamentu, halo sira sai ema ne’ebe riku no iha kompanhia ne’ebe riku. Buat ne’ebe interesante mak laiha ema ida mak servisu 100% ho los. Investor ne’ebe domina merkadu durante tinan 5 bele lakon nia ro’o hotu tinan hirak tuir mai.
Iha parte ida ne’e atu esplika oituan kona investimentu fundamental iha konseitu 3 ne’ebe bele halo ita komprende mak hanesan risku, valor no fiar an. Konseitu uniku importansia ne’ebe tenki komprende husi investor sira mak hanesan risku. Bainhira risku makaas mos bele fo risku potensial ba lakon investimentu. Risku ne’e ladun fo mos potensial lakon investimentu ladun. Risku sira ne’e ita bele hetan husi ita nia peskiza ka observasaun ne’ebe klean ba ita nia planu strategia investimentu. Mai ita hare fali valor. Valor ba investimentu hotu laos hare ba presu ne’ebe selu husi investor, maibe montante ne’ebe selu husi investor ba tempu balun. Valor husi parte seluk mak hanesan sasukat intrisik1 ba investimentu. Se investor hare valor boot liu, mak presu agora sira bele halo tan negosiasaun. Se valor kiik liu mak hare mak ita bele dehan presu karun liu. Tamba razaun ida ne’e valor hanesan sasukat potensial, tamba ne’e bainhira halo investimentu ruma tenki hare ba valor tamba valor bele boot maibe ita sei lahatene valor ne’e lolos.
Atu halo investimentu diak investor sira tenki hare no halo komparasaun entre risku ba valor. Ida ne’e hanesan xavi atu halo investimentu neebe diak, no ida ne’e mak importansia ba investor sira. Halo parte sira ne’e hotu sei kontribui atu dezenvolve ba ita nia fiar an. Bainhira ita fiar an ho ita nia dezisaun ita iha oportunidade diak liu atu foti dezisaun ba susesu. Se ita iha iha komitmentu atu aprende no hatene limitasaun ita nia an, ita tetu toleransia ita ho risku, no ita bele foti dezisaun forte atu supportaita nia investimentu, ida ne’e mak halo ita sai ivestor ne’ebe fiar an. Matenek sira halos spekulasaun katak investimentu hanesan dezisaun edukadu, no ita iha oportunidade ne’ebe diak liu atu hetan fali investasaun ne’ebe diak.
Ikus liu ita tenki hanoin matenek sira mos dehan sala katak ho osan barak ita bele susesu iha investimentu! Investimentu ne’ebe susesu barak liu mai husi investimentu kiik ho osan ne’ebe kiik mos, laiha esforsu no komitmentu halo investimentu ita sei lakonsege realiza ita nia mehi ka objetivu. Investimentu hanesan jornada durante ita nia moris, bainhira ita komprende diak ita nia an no merkadu ita sei diak liu!
1 Intrisik hanesan valor asaun (saham) lolos ba iha investimentu

HANOIN DIFERENSIA KONA BA RAI OSAN


Bainhira ita servisu makaas atu hetan osan no tempu too ita simu osan, ita nia osan sei ba iha iha fatin 4 mak hanesan kompras, Rai, fo ka halo investimentu. Husi parte ida ne’e, ita sei kolia kona ba rai osan (tabungan) no iha dalan tolu ne’ebe fo hanoin diferensia ba ita kona ba valor rai osan iha ita nia moris.
Permeiru mai ita halo diskusaun oituan kona ba tamba ita tenki rai osan? Konsidera ida ne’e. Kada dolar ida ne’ebe ita hetan no halo kompras hanesan parte husi desenhu ekonomia ne’ebe boot. Despesa ka gastu ita nian mak fo valor iha ekonomia, laos Banku no kompanhia. Hira mak ita rai husi ita nia reseita no saida mak ita halo kona ba ida ne’e hanesan ekonomia pessoal ida no ida ne’e parte ida ne’ebe ita tenki kontrola. Iha kompetisaun barak atu hetan atensaun no ita nia osan, no exeptu ita iha strategia ka planu espesifiku, fasil liu ita nia osan rai sai hanesan orsamentu ba ita nia pasiar ka hanesan dalan atu hadia ita nia uma, motor ka kareta.
Atu tau hamutuk planu ida ne’e konsidera parte segundu oinsa ita rai osan. Iha dalan barak ema jere sira nia osan mak hanesan iha conta bankaria no fahe gastus ita nia iha lor-loron, osan ne’ebe ita presija halao moris. Kona ba hahan, transporte, ropa, uma, hiburan no seluktan. Conta bankaria hanesan atu rai balansiu ita nia osan. Sira halo promosaun husi banku hanesan fatin ne’ebe seguru atu rai osan. Banku seguru duni, maibe la strategia.
Atu hanoin strategia konsidera objetivu 3 diferensia kona ba rai osan; Rai osan urujenti, rai osan kurto prazu no Longu prazu. Ba assuntu urujenti, presija iha osan ne’ebe ita bele assesu. Regulamentu pratika mak hanesan iha rai osan fulan 3 too 6 bainhira ita lakon ita nia reseita no ita lakohi impresta osan. Se ita impresta ona osan ka iha kreditu, presija tebes ita rai nafatin osan atu nune’e too tempu ida urujenti ita sei araska liu atu kreditu tan. Obejetivu ba curto prazu hanesan parte ne’ebe labele iha kreditu (Deve), pasiar, eventual no seluktan tamba ida ne’e sei iha gastu ne’ebe boot oituan.
Rai osan ba longu prazu hanesan osan ne’ebe ita presija atu dezenvolve ita nia moris tuir ita nia hakarak, konsidera hanesan orsamentu ba investimentu. Bainhira ita fahe objetivu 3 ne’e ho diferensia, ita bele sai ona gestor ba nia an no hamenus ona tentasaun ba gastus urujensia, eventual ka investimentu arbiru. Parte terseiru mak fatin rai osan, lembra katak ita nia osan mak ita ita nia forza no bainhira ita rai deit ita nia osan iha konta banku nia sei la ajuda ita.
Maibe banku sei fo impresta ita nia osan ba ema seluk no banku mak sei hetan nia reseita barak liu. Valor vida moris ne’ebe kontinua sae ita tenki hanoin ona oinsa ita nia osan fo reseita ba ita liu husi atividade negosiu ka investimentu kiik sira ne’ebe bele fo benefisiu ba ita iha futuru.
Iha parte 3 importante ba investimentu mak hanesan oinsa ita bele jere ita nia risku investimentu, valor no Fiar an.


joanarosario92@gmail.com

Timor Leste Munisipiu Map point