Jumat, 10 Juli 2020

BEE HEMU IHA EMBALAGEM

KAPITULU I
INTURUDUSAUN
A.    Istorisidade
Bee hanesan rekursu naturais nebe importante ba ema nia moris iha mundo. Bee utilisa ba kumpri nesesidade ba moris lor-loron iha aspeitu exemplu agricultura no industriaa. Ho ida ne’e esistensia bee iha moris presija hetan atensaun no prereservadu ba kontinuasaun moris ema nian tamba laiha bee sei laiha moris hanesan ema, aihoris no animal sira ne’ebe presija tebes bee hanesan mos nesesidade importante ba sira nia moris. Maibe mos ema hotu la hanoin diak ba halo fusaun no jestaun bee ba iha sira nia moris. Sai ironiku liu ba nasaun Timor Leste ne’ebe iha rekursu bee ne’ebe suficiente, maibe iha parte seluk sei iha grupu komunidade balun difisil liu atu hetan bee mos maibe grupu komunidade sira seluk ho fasil liu atu desperdisiu ka estraga bee.
Bee hemu (Bee Mineral) hanesan mos presija tebes atu kontinuasaun moris ba ema. Bee hemu hanesan bee ne’ebe bele konsumu direita husi ema sem hamosu aspeitu seluk ne’ebe perigosu, kontamina ho montante mineral ne’ebe sufisiente, la dois, laiha kor no laiha sabor (sem gostu). Iha nia realidade, iha mundu ne’ebe pratiku, komunidade konese ona bee hemu iha embalagem (embalagem (Kemasan)). Bee Hemu Iha Embalagem (Kemasan) ka BHE  agora ne’e sai ona nesesidade basiku lor-loron. BHE konsumu husi kategoria sosiedade hotu, husi kategoria okos too ho kategoria leten, husi servisu nain laiha kualifikadu iha dalan ninin too ba regiaun esekutivu elite negosiu nian nebe servisu iha eskritotiu andar ka luxu.





B.    Identifikasaun Problema
Baseia ba istorisidade iha leten, bele halo formulasaun katak identifikasaun problema tuir mai ne’e :
1.          Saida mak Bee Hemu (bee mineral) Iha Embalagem /BHE?
2.          Impaktu saida deit mak hamosu husi BHE?
3.          Oinsa atu hili BHE ne’ebe diak?
4.          Vantagem no dezvantagem husi BHE ba komunidade?
5.          Tamba sa BHE (Bee Hemu/Bee mineral) importante tebes ?

C.    Objetivu
Objetivu hakerek husi tamba ne’e mak hanesan :
1.             Atu hatene Saida mak Bee Hemu (bee mineral) iha Embalagem/BHE.
2.             Atu hatene impaktu husi BHE.
3.             Atu hatene dalan hili BHE ho diak
4.             Hatene Vantagem no dezvantagem husi BHE ba komunidade
5.             Hatene importansia BHE ba komunidade



KAPITULU II
REVISAUN LITERATURA

2.1     Bee Hemu (Air Mineral)
Bee hemu hanesan parte ida nesesidade prinsipal ba ema. Bee hemu hanesan bee ne’ebe liu husi prosesu industriaa ka jestaun ka laiha prosesu industriaa ka jestaun ne’ebe tuir kondisaun saude no bele direita hemu. Bee hemu ne’ebe diak hanesan bee ne’ebe tuir requisitus hanesan livre husi kontaminasaun mikroorganisme ho mos produtu kimika ne’ebe perigosu no laiha sabor, koor, no dois (Soemirat, 2009).
Perparasaun bee mos alende nia kuantidade, nia kualidade mos tenki tuir standar ne’ebe aplikavel. Tamba bee babain seidauk garante tuir standar, tamba ne’e halo industriaa ka jestaun bee ba tuir standar bee hemu ka bee mineral. Industriaa ka jestaun bee hemu bele simples liu to’o kompleksu liu depende kualidade bee babain. Se bee babain ne’ebe kualidade diak, ita lapresija industriaa ka jestaun ba ida ne’e. Bele halo bainhira iha kontamisaun foer (kuman ka microbakteria), tamba ne’e desinfeksaun deit suficiente ona, maibe se bee babain mais aat iha nia kualidade tamba ne’e industriaa ka jestaun tenki kompleta (Soemirat, 2009).
Bee iha kapasidade ba hakaur subtansia kimika barak, hanesan masin, azedu, tipu gas balun, no molekula organiku barak ne’e mak bee hanesan hakaur ka solvente universal. Bee iha parte equilíbriu dinamika entre fase ben no solidu tuir presaun no temperatura standar. (Hanafiah, A.K., 2012:99).



KAPITULU III
KONTEUDU

3.1.Difinisaun Bee Hemu/Bee Mineral Iha Embalagem (Kemasan)
Bee hemu/Bee mineral iha embalagem (Kemasan) ka ho istilah BHE (Bee Hemu Iha Embalagem (Kemasan), hanesan bee hemu ne’ebe prontu ona atu konsumu direita sem tenki liu husi prosesu hseguruas uluk.Bee hemu iha embalagem hanesan bee ne’ebe halo embalagem iha variedade baseia ba litru 19 ka galon , 1500 ml / 600 ml (botil), 240 ml /220 ml (kopu).
Tamba ida ne’e dudu dezenvolve industria produtu Bee Hemu Iha Embalagem (Kemasan) (BHE) iha Timor Leste ne’ebe ho notabene interesante liu, pratiku liu ka lalais liu no komunidade gosta liu ho nia variedade. Ne’e mak hamosu akontese kompetisaun oinsa halo produsaun bee hemu ne’ebe dignu bele konsumu iha komunidade. Iha komunidade mos BHE sai hanesan bee mineral ho mos, bee puru ne’ebe hetan konsiderasaun husi alguns kategoria komunidade nian.
Bee Mineral hanesan BHE ne’ebe kontamina mineral iha montante balun sem aumenta mineral. Maibe Bee mineral/Bee Murni/Non Mineral hanesan bee hemu iha embalagem (Kemasan) ne’ebe husi liu husi prosesu purifikasaun hanesan destilasaun, deionisasaun, reverse osmosis no prosesu equivalente. Husi difinisaun ida ne’e esplika katak bee ne’ebe tuir ona requisitus kualidade bee mos tuir regulamentu ne’ebe aplikavel.

3.2.Impaktu husi Bee Hemu Iha Embalagem
Tuir prinsipiu, nesesidade bee hemu ne’ebe mos no saudavel bele kumpri mesak mak hanesan nono bee mos too nakali. Maibe, nono bee hemu mesak avaliadu la praktiku ka lalais no desatualizadu, demanda komunidade, agora ne’e hanesan atu hetan bee hemu ne’ebe prontu ona atu uja deit mos no saudavel ho folin baratu.
Tamba ne’e husi komunidade tempu agora sei hili bee hemu iha embalagem atu nesesidade bee hemu lor-loron kompara ho bee ne’ebe nono. Maibe utilisa bee hemu iha embalagem, ita presija hatene parte positivu no negativu BHE ida ne’e.
Iha mos nia parte positivu hanesan:
·       Praktis
·       Saudavel liu
·       Fasil liu sosa
·       Tamba ho dezenvolvimentu teknologia, tamba ne’e garante liu nia empalagem
No parte negativu husi BHE mak hanesan:
·       Nia prosesu ne’ebe utilisa plastiku kimika
·       Dalaruma kualidade ladiak
·       Folin ne’ebe karun liu
·       Bele hamosu obesidade

Vantagem:
1.     Authenticity (Galon no Tissue Otentik)
Galon no tissue produsaun BHE halo produsaun spesifiku ho standar kualidade ne’ebe bo’ot liu responsivu kona ba protesaun konsumendor. Iha nia fisiku gallon tau logo atu evita falsifikasaun husi parte seluk. Kriteria material halo gallon tuir standarte “food grade & 1st grade” ne’ebe la fo impaktu husi be’e nia orginal no tahan ba monu no seluktan.
2.     Excellent Product
Maioria produsaun mai husi prosesu ne’ebe bele garante ba nia kualidade no hetan lisensa produsaun husi governu
3.     Distribusaun Sistematika
Sistema distribusaun ne’ebe lao tuir nia prosedimentu atu garante nia fornesimentu ba iha komsumedor
Dezvantagem
1.          Botil be’e ne’ebe la mos no seguru
Garante Laiha BHE ne’ebe mos liu tamba nia impaktu husi embalagem ne’ebe mai husi plastiku ne’e rai kleur liu bele mos be’e kontaminadu ho kimiku.
2.          Botil plastiku gastu energia no be’e
Ita uja energia no be’e barak liu ba produsaun signifika katak durante produsaun no distribusaun ita gasta energia be;e barak. Liga mos ba nia fatin be’e hemu ita halo impaktu foun ba ambiente bainhira ita soe arbiru deit ho kuantidade ne’ebe kontinua sae nafatin.
3.          Botil plastiku soe fatin
Iha ativista kona ba be’e hateten katak toneladas barak ona embalagem botil be’e nian iha landfill (iha fatin soe foer). Maske botil ne’e bele halo fali ba buat seluk maibe realidade botil oituan deit makdaur ulang no barak liu tamba ba landfill hodi estraga ita nia ambiente


3.3.Dalan hili BHE ne’ebe diak
Laiha hotu bee hemu iha embalagem iha kualidade diak no dignu atu hemu. Husi ida ne’e laiha sala ida ita tau antesaun bainhira hakarak konsumu bee hemu iha embalagem. Tuir mai alguns tips ne’ebe karik fo funsaun iha tempu ita sosa produtu bee hemu iha embalagem, mak hanesan:
a.     Hili protudu hemu ne’ebe laiha anin oituan mos nia embalagem. Tamba anin oituan bele sai indikador katak embalagem hemu ida ne’e halo husi husi Material ne’ebe baratu no laiha berkualidade diak.
b.     Atu hemu husi kaisa karton (tetra pack), hanesan susu, teh, ka jus aihan, garante sira ne’e embrulhado (dibungkus) ho utilisa embalagem ne’ebe metin no diak. Tamba sa? Tamba sa? Tamba embalagemtetrapak sei akontense prosesu esterilizasaun ne’ebe fahe entre material no embalagem, ne’e mak bele menekan risiko penkontaminasaun husi zat tertentu. Alende itu, produtu ho embalagem tetrapak bele seguru durante fulan 8-12 husi data produtu, maske sem rai iha mos iha jelera.
c.     Bebida iha fatin embalagem husi plastiku labele rai iha loron matan ka manas iha tempu ne’ebe kleur. Tamba tempetatura bele hasae no monomer lalais liu halo kontaminasaun ba bebida.
d.     Garante forma bebida embalagem ne’ebe ita sosa laiha aat. Tamba forma ne’ebe laiha perfetu bele signifika produtu ida ne’e sempre rai iha fatin manas iha tempu ne’ebe kleur.
e.     Hili produtu ho embalagem ne’ebe halo husi botil kopu ho kualidade aas. Alende ida ne’e seguru bele uja fali no bele redusaun lixu mos.
f.      Sempre tau atensaun uluk ba data kadaluarsa produtu antes sosa.
g.     Karik hotu ona hemu bebida embalagem ida ne’e, keta haluha atu soe nia lixu iha fatin lixu. No diak liu botil ka kopu embalagem ne’ebe uja ona bele ita daur ulang. Bele fresku, bele mos kontribui ba ambiente nia amijavel.

3.4. Dalan atu aproveita botil restu BHE
Karik iha tempu agora ita aproveita bee mineral iha forma embalagem bainhira ema ida lao ka ba. automatikamente lixu husi sasan sira ne’e barak liutan. Botil ka fatin embalagem restu bee hemu (lixu) hanesan ida ne’e bele ita muda sai sasan ne’ebe iha funsaun ba ita nia moris.
Kreatividade bele halo variedade botil plastiku sai obra liman ne’ebe uniku. Dalan halo obra botil ujadu kolaia fasil tuir kreatividade no ida-idak nia hakarak, exemplu halo ba kofre kiik tau tabungan, fatin lapizeira, boneke nia miniature no seluktan. Karik obra ida ne’e ita faan, sei sai rendimentu material mesak ida ba ita.

KAPITULU IV
KONKLUSAUN NO SUJESTAUN

4.1. Konklusaun
Bee hemu embalagem ka ho istilah BHE (Bee Hemu Iha Embalagem), hanesan bee hemu ne’ebe prontu ona atu konsumu tuir dalan direita tenki liu husi prosesu seguru uluk. Praktis, hanesan razaun ema hili BHE ida ne’e. Maibe ba nia fundamental, laiha hotu bee hemu iha embalagem dignu atu konsumu. Laos halo fresku, maibe barak produtu bee hemu ne’ebe fo efetu negativu ba saude. Botil embalagem husi bee hemu mos fo impaktu mesak hasoru ambiente.
Kada loron, kada tempu no kada mumentu ita hetan variedade forma/merek botil bee mineral ne’ebe laiha utilisa ne’ebe disturbu liu ema nia matan. Maibe diferente se ema ne’ebe iha laran kreatividade, tamba ne’e botil bee mineral ida bele sai sasan ne’ebe folin liu. Tamba ida ne’e presija intesaun ne’ebe aas, ne’e mak husi resultadu kreatividade ida ne’e bele sai aumenta valor ba familia.
Em jeral, husi parte saude no ambiente garante diak liu karik ita hili utilisa botil embalagem ne’ebe ho vidrua no laos ne’ebe plastiku no diak liutan karik resultadu halo redusaun konsumsi bebida embalagem no truka ho lori fatin hemu ne’ebe bele ense fali ne’ebe bele seguru ba saude no ambiente.

4.2. Sujestaun
·       Ba governu, ajuda fornese bee mos ba komunidade, ne’ebe dignu atu bele hemu, no fasilidade fasil iha asesu ne’ebe fernesimentu bee mos.
·       Ba konsumendor, matenek hili produtu bee hemu ne’ebe seguru atu konsumu.





Hakerek Nain: joanarosario92@gmail.com

Timor Leste Munisipiu Map point