ANALIZA KRESIMENTU EKONOMIA

BAB I

INTRUDUSAUN

A.       Intrudusaun

Analiza kresimentu ekonomia hanesan esforsu ida atu hare prosesu mudansa kondisaun ekonomikamente nasaun ida nian ne’ebe kontinuasaun sai diak iha periode ida nia laran. Kresimentu ekonomia mos hanesan prosesu hasae kapasidade produsaun ekonomia ne’ebe fo reseita ba estadu ida nian. Parte termus kresimentu ekonomia sei la halai sees husi liafuan dezenvolvimentu ekonomia katak kresimentu ekonomia ne’e bele akontese bainhira iha dezenvolviementu ekonomia husi seitor hotu tuir planu estadu ida nian. Iha dalan barak ka seitor barak ne’ebe bele sai parte ba kresiemtnu ekonomia mak hanesan exemplu; seitor argrikultura, seitor negosio no seitor seitor sira seluktan.

Banku sira hanesan instituisaun orsamentu ka financial ida ne’ebe sai autor importante ida mos ba dezenvolvimentu ekonomia nasaun ida nia nian inklui mos Timor Leste hanesan nasaun soberanu ida. Nasaun RDTL iha banku BNCTL hanesan banku estadu nian ne’ebe halao servisu profesional hanesan mos banku sira seluk iha Timor Leste, Banku estrangeiros sira seluk ne’ebe mamk Timor Leste mak hanesan BNU, Mandiri, ANZ no BRI.

Funsaun no importansia simples husi banku sira iha Timor Leste mak atu konsumedor sira bele rai osan no impresta osan iha sira nia fatin. Liga ba kresimentu ekonomia banku halao nia sevisu boot ida atu hasae ekonomia estadu ida nia liu husi fasilita imprestimu ka kreditu ba investor Timor oan sira ne’ebe hakarak halao investimentu ne’ebe bele dezenvolve ekonomia Timor Leste no banku mos fasilita tranferensia osan hanesan mos redimentu kresimentu ekonomia ba banku ne’e rasik.

 

B.       Formulasaun Problemas

Formulasaun problema mak tuir mai ne’e;

1.       Saida mak difinisaun analisa kresimentu ekonomia ho kresimentu banku sira iha Timor Leste ?

2.       Kresimentu ekonomia no dezenvolvimentu ekonomia

3.       Fatores ne’ebe determina kresimentu ekonomia ho kreseimentu Banku

4.       Teoria kona ba kresimentu ekonomia

 

C.       Objektivu

Objetivu husi hakerek ida nee mak;

1.       Bele hatene kona ba difinisaun kresimentu ekonomia ho kresiementu banku iha Timor Leste

2.       Bele analiza kresimentu ekonomia no dezenvolvimentu ekonomia iha Timor Leste

3.       Bele hatene fatores kresimentu ekonomia

4.       Bele hatene teoria kona ba kresiementu ekonomia

 

BAB II

KONTEUDU

 

A.       Konseitu analiza Kresimentu Ekonomia Ho Banku

Konseitu Kresimentu Ekonomia (Economic Growth) ho banku hanesan hare esforsu dezenvolviementu atividade ekonomia ne’ebe fo impaktu bens no servisu ne’ebe hetan produsaun iha komunidade sira aumenta prosperidade komunidade nian liu husi apoiu investimentu banku sira nian (Kreditu). Kresimentu ekonomia makro hanesan kresimentu ekonomia ne’ebe investe ba longu prasu.

Prof. Simon Kuznets halo difinisaun kresimentu ekonomia nee hanesan aumenta longu prasu ba kapasidade nasaun ida atu perpara bens ekonomia ba nia sidadaun. Kapasidade ne’e aumenta baseia ba progresu teknologia, ajustamentu instituisaun no idologia nesesariu.

Difinisaun kresimentu ekonomia hare ba:

1.       Kresimentu ekonomia nasaun ida hare ba kontinuasaun aumenta fornisimentu bens iha nasaun ida nia laran liu husi apoiu financeiru ne’ebe suficiente

2.       Teknologia hanesan seitor ida ne’ebe bele apoiu ba kapasidade atu dezelvolve kresimentu ekonomia

3.       Knar banku sira hanesan instituisaun financial ne’ebe apoiu financiamentu liu husi kreditu investimentu ne’ebe bele fo impaktu positive ba kresimentu no dezenvolvimentu ekonomia

4.       Teoria kresimentu ekonomia atu halo analiza kona ba faktores ne’ebe ne’ebe determina ba aumenta output kada capital iha longu prasu no oinsa faktor ida halo interasaun ho faktor  ida seluk ne’ebe hamosu prosesu kresimentu.

Halo resumu katak kresimentu ekonomia hanesan kontinuasaun mudansa kodisaun ekonomia nasaun ida nian durante periode ruma

B.       Analiza kresimentu no dezenvolvimentu ekonomiku ho banku swasta

Hanesan iha intrudusaun hateten ona katak analiza kresimentu kresimentu ekonomia hanesan esforsu halao prosesu aumenta ekonomia ne’ebe realiza husi forma atu aumenta redimentu nasional no dezenvolvimentu ekonomia hanesan esforsu ba prosesu aumenta rendimentu total no per capital baseia mos ho konta aumenta populasaun no mudansa fundamental iha strutura ekonomia nasaun ida nian no igualidade ba redimentu populasaun nasaun ida nian

Dezenvolvimentu ekonomia husi autor banku sira sei la halai sees husi kresimentu ekonomia, dezenvolvimentu ekonomia sei dudu kresimentu ekonomia no kresimentu ekonomia mos sei hafasil prosesu dezenvolvimentu ekonomia, Parte rua ne’e sei lahusik malu hodi involve mos autor ekonomia sira

Kresimentu ekonomia no dezenvolvimentu ekonomia ho banku:

Analiza kresimentu ekonomi ho banku

1.       Hanesan esforsu prosesu aumenta produtu per capital ba longu prasu

2.       Sei lahare ba igualidade rendimentu

3.       Sei lahare ba aumenta populasaun

4.       La necesariamente bele hadia padraun moris populasaun nian

5.       Kresimentu ekonomia la necesariamente mos ho dezenvolvimentu ekonomia

 

Analiza dezenvolvimentu Ekonomia ho Banku;

Analiza dezenvolvimentu ekonomia ho banku hanesan;

1.       Esforsu ba prosesu mudansa ne’ebe kontinua lao ba progresu ne’ebe diak inklui hasae produtu per capital.

2.       Esforsu atu hare ba igualidade redimentu inklui igualidade dezenvolvimentu ho nia rezultadu

3.       Esforsu atu hare mos kresimentu populasaun

4.       Esforsu dezenvolvimentu ekonomia lao hamutuk ho kresimentu ekonomia

Kresimentu ekonomia no dezenvolvimentu ekonomia nia hanesan mak;

1.       Kreseimentu no dezenlvolvimentu ekonomia sempre hamutuk iha tendensia ekonomia nia laran

2.       Prinsipiu problema halai liu ba quantidade redimentu per capital

3.       Parte rua ne’e hanesan responsabilidade estadu nian ne’ebe hetan supporta husi nia populasaun

4.       Impaktu parte rua ne’e ba bem estar populasaun nian

Indikador ne’ebe ita uza atu konta kresimentu ekonomia mak hanesan:

1.       Produto domestika Bruto, hanesan valor bens no servisu iha nasaun nebe produzidu husi faktores produtu sidadaun nasaun ida nian no estrangeiros

2.       Produto Nasional Bruto, hanesan valor bens no servisu ne’ebe sei konta deit bens no servisu ne’ebe hetan produzidu husi faktores produtu ne’ebe sidadaun nasaun ida nian husi nasaun ne’ebe redimentu nasioanal nasaun ida ne’e konta

C.       Teoria Kresimentu Ekonomia

1.       Teoria kreseimentu Klasiku

Tuir observasaun peritus klasiku sira katak iha fatores 4 ne’ebe fo influensa ba kresimentu ekonomia mak hanesan, total populasaun, total stock bens capital, area territorial no riqueza natureza ho nivel teknologia ne’ebe usadu. Maske ita hatene kresimentu ekonomia iha fatores barak maibe prsitus klasiku sira foka liu sira nia atensaun ba influensa aumenta populasaun ba kresimentu ekonomia.

Iha sira nia teoria kresimentu, sira hateten entre kresimentu per capital populasaun ho total populasaun. Teoria ida ne’e ho naran teoria populasaun optimum. Bainhira akontesementu menus populasaun, produtu marjinal hanesan boot liu rendimentu per capital mak ho aumenta populasaun bele hasae rendimentu capital. Maibe populasaun aumenta barak sei akontense mais lei resultadu ne’ebe sei menus, hanesan produsaun marjinal sei mosu diminuisaun.

 

2. Teoria Schumpeter

Teoria Schumpeter hateten katak importante tebes knar empresariu iha kresimentu ekonomia nia laran. Iha teori ida ne’e hatudu katak empresariu sira hanesan klase ne’ebe sei kontinua halo inovasaun iha atividade ekonomia nia laran. Inovasaun sira ne’e sei hare ba; intrudusaun produsaun sasaun foun, hasae nia efisiensia halo produsaun atu hetan sasan ida, habelar merkadu sasan id aba iha merkadu foun, dezenvolve fontes ba materia prima ne’ebe foun ho objektivu hasae efisiensi atividade empresarial. Hanesan atividade inovasaun sira ne’e bele hamosu investimentu foun.

3. Teoria Harrod-Domar

Teoria Harrod-Donar liu husi nia analizasaun ho objektivu halo espliksaun kona ba rekrementus ne’ebe tenki kompleta atu ekonomikamente bele atinzi ba kresiemntu ekonomia ne’ebe steady growth (kresimentu konstante) iha longu prasu nia laran. Teoria ida ne’e ho hanoin capital tenke utiliza ho efektiva ho razaun kresimentu ekonomia hetan influensa makaas liu husi estabelesimentu capital ida ne’e.

4. Teoria Kresimentun Neo Klasiku

Abramovits no Solow iha teoria kresimentu Neo Klasik hateten katak fatore importante atu hasae kresimentu ekonommia mak hanesan laos aumenta capital no aumenta servisu nain. Fator importante liu mak hanesan aumenta kapasidade no skill servisu nain sira nian (Sadono Sukirno; 433)

D.      Faktores Kresimentu Ekonomi

Faktores ne’ebe fo infulensa ba kresimentu ekonomia mak hanesan;

1.       Faktor rekursu umanu

Faktor rekursu umanu hanesan prosesu dezenvolvimentu, kresimentu ekonomia ne’ebe hetan influensia husi rekursu umanu. Rekursu umanu hanesan fatores importante iha prosesu dezenvolvimentu nia laran, atu lalais ka tarde prosesu dezenvolviementu liga mos ba kapasidade rekursu umanu hanesan Sujeitu dezenvolvimentu ne’ebe iha kompetensia atu halao prosesu dezenvolvimentu.

2.       Faktor rekursu naturais

Hanesan naaun ne’ebe foin dezenvolve an utiliza rekursu naturais hanesan dalan ba prosesu dezenvolvimentu ekonomia nian. Maibe rekursu naturais dei mos la garantia ba susesu dezenvolvimentu ekonomia bainhira laiha suporta husi rekursu umanu atu halo gestor ba rekursu naturais sira ne’ebe iha. Rekursu naturais sira mak hanesan rai bokur, rikusoin minarais, mineral, no rekusoin tasi nian

3.       Fatores sensia no teknologia

Dezenvolvimentu sensia no teknologia lao makaas ona no dudu atu halo lalais prosesu dezenvolvimentu, mundansa ba padraun servisu husi liman ema nia sai teknologia makina sofisticada fo impaktu ba efisiensia, kualidade no kuantidade ne’ebe fo rezultadu ba kresimentu ekonomia lao lalais

4.       Faktor kultura

Faktor kultura mos fo influensa ketak ba dezenvolvimentu ekonomia, fator ida ne’e hanesan fator motivasaun ne’ebe halao porsesu dezenvolvimentu no bele sai mos impedementu ba dezenvolvimentu. Kultura ne’ebe sai motivasaun ba prosesu dezenvolviemntu mak hanesan kultura servisu makaas no badinas, matenek, onestu no seluktan. Iha mos kultura ne’ebe impede dezenvolvimentu mak hanesan atetude anarkia, egoista, KKN no seluktan.

5. Rekursu ba Kapital

Rekursu capital hanesan rekursu ida ne’ebe utiliza atu bele halo gestaun ba rekursu umanu, rekursu naturais no seluktan. Rekursu ida ne’e importante atu bele fasilita dezenvolvimentu ekonomia ho razaun ba bens ba capital bele hasae produtividade. Iha parte ida ne’e banku sira mos halao knar importante atu fasilita seitor sira ne’ebe atu hadia rekursu ba capital liu-liu rekursu financial

Faktores ne’ebe impede dezenvolvimentu ekonomia iha Timor Leste mak hanesan;

·       Korupsaun

Korupsaun hanesan sei impedementu ida ne’ebe forte tebes ba dezenvolvimentu ekonomia ho razaun halo barulhu no la efisiensia ba gastus hotu ne’ebe prejudika ba kresimentu ekonomia ida labele lao ho diak. Atu kresimentu no dezenvolvimentu ekonomia lao diak presiza minimaza ka halakon factor ida ne’e.

·       Taxa ba Inflasaun

Inflasaun sei hamonu indice ba preso konfiansa konsumedor tamba populasaun hamenus nia kompras ho razaun risku ba folin sasan ne’ebe sae

·       Taxa de Juros

Taxa de juros bele fo influensa ka impaktu boot bainhira halao ivestimentu

·       Folin combustivel ne’e sae

Ida ne’e fo impaktu ekonomia nasional ne’ebe bele hamosu impaktu negativu ba "multiplayer effect". Multiplayer Effect mak hanesan atividade ekonomia ida ne’ebe hamonu fali atividade foun seluk. Exemplu atividade ekonomia investimentu seitor turismu ne’ebe bele hamonu mos seitor turismu agrikultura, turismu historiku no seluktan.

·       Situsaun seguransa ne’ebe la kondusif

Iha parte ida ne’e atu hateten deit katak bainhira atu halo kondisaun ekonomia ne’ebe forte presiza tebes estabilidade politika no seguransa. Katak iha estabilidade politika no seguransa ne’ebe iha objektivu klaru tamba ida ne’e mos halao knar importante ba kresimentu ekonomia ne’ebe bele dada investimentu strangeiro no nasional brani halo investimentu

E.       Kresimentu no dezenvolvimentu Ekonomia iha Timor Leste

 

BAB III

KONKLUSAUN

 

A. Konklusaun

 

Kresimentu no dezolvimentu ekonomia hanesan problemas nasaun hotu-hotu nian. Kresimentu ekonomia hanesan factor ida ne’ebe determina dezenvolvimentu ekonomia iha nasaun dezenvolvidu inklui nasaun dezenvolve sira. Ho kresimentu ekonomia ne’ebe diak iha nasaun ida fo rezultadu diak mos ba dezenvolvimentu nasaun ida ne’e nian. Iha kresimentu ekonomia hanesan indikasaun susesu ba dezenvolvimentu ekonomia. Iha faktores barak sai motivasaun no impedementu ba kresimentu ekonomia, presiza esforsu makaas atu utiliza rekursu naturais iha Timor Leste hodi dezenvolve ekonomia Timor Leste maske ho rekursu umanu ne’ebe la suficiente.

 

B. Saran no Analiza

Atu kria kresimentu ekonomia Timor Leste ne’ebe diak, estadu no populasaun bele utiliza masimu ba dezenvolvimentu rekursu naturais sira ne’ebe iha Timor Leste, la signifika katak estadu tenke fo preoridade deit ba seitor rekursu minarais, maibe hare mos seitor rekursu naturais sira seluk inklui seitor rekursu umanu. Atu asegura kresimentu ekonomia lao diak presiza mos estadu tetu no hare mos rekursu umanu tamba bele sai dezafiu ida husi dezenvolvimentu ekonomia bainhira rekrursu naturais ne’ebe ita hakarak dezenvolve fo benefisiu kampu de servisu ba rekursu umanu rai seluk nian. Ho hanoin ida ne’e estadu tenki perpara nia rekursu umanu sai mos parte kresimentu ekonomia ba prosesu dezenvolvimentu ekonomia nian.

Estadu mos tenke hadia sistema kontrolu ba dezenvolvimentu ekonomia atu kontribui ba kresimentu ekonomia ne’ebe diak no ba parte korupsaun estadu tenke avalia no hadia sistema judisiais ho seriadade bele halakon korupsaun liu husi kasigu todan ba autor impedimente dezenvolvimentu no kresimentu ekonomia.

Iha parte seluk estadu tenke hadia infrastutura basiku husi capital too iha foho, infrastrutura sira ne’e mak hanesan; Loke no hadia estrada, be’e mos, edukasaun no saude ne’ebe iha kualidade ho dignidade no seluktan atu bele hadia lalais kresimentu ekonomia iha Rai Doben Timor Leste

 

 

REFERÊNCIAS

http://id.wikipedia.org/wiki/Pertumbuhan_ekonomi

http://www.bps.go.id/?news=1008

http://tugasleoespadamenejemen13unsri.blogspot.com/2015/01/makalah-pertumbuhan-ekonomi.html

http://direktoritraining.com/peranan-bank-dalam-perekonomian-suatu-negara/

http://makalah-artikel-online.blogspot.com/2009/05/faktor-faktor-yang-mempengaruhi.html

http://id.wikipedia.org/wiki/Pertumbuhan_ekonomi

Hakerek Nain; joanarosario92@gmail.com