Selasa, 29 Oktober 2024

EKONOMIA SKALA

 

Sr. Antonio ho nia Grupo deside hodi kuda fore-Mungu atu ba fa’an kompanhia local ida. Grupo ne’e sosa fini 25 kg ho presu kada kilograma $ 2.00. Aluga rai ho luan hektares 1 ho kustu $ 100.00 no iha parte seluk Grupo ne’e mos sosa Adubu $ 50.00 no Pesticida $50.00 iha tempu, Durante halao produsaun Grupo gasta ba seluk seluk tan $ 50.00 no sosa saku hodi rai fore-Mungu ho kustu $ 25.00. hafoin koileta produsaun fore-Mungu hamutuk 1 Tonelada.

Deskrisaun

kustu

Kustu/Produs

Fini

$ 50.00

50/1000= 0.05

Aluga rai

$ 100.00

100/1000= 0.10

Adubu

$ 50.00

50/1000= 0.05

Pesticida

$ 50.00

50/1000= 0.05

Gasta Seluk

$ 50.00

50/1000= 0.05

Sosa saku

$ 25.00

25/1000= 0.03

Kustu total

$ 325.00

$ 0.33

 

Katak ita Faan deit fore Mungu ne’e kada Kilo Grama ho folin $1.00 ita sei sei hetan rendimentu 0.67 kada Kg (1-0.33=0.67)

DEMANDA NO FORNESIMENTU

 

Ezersisiu---kona-ba demanda no fornesimentu

Material          prepara surat tahan boot ou kuadru mutin, prepara objetu ki’ik ruma (batar musa, botir matan, nst) fo ba kada partisipante.

Objetivu          atu 1) hatudu oinsa presu merkadu ne’e mosu 2) hatudu oinsa mudansa sira iha demanda ne’e afeta presu merkadu nian.

Hili partisipante nain 2 ba oin hodi isplika. Dehan ba 1 katak nia hanesan fa’an-na’in no fo ba nia objetu ki’ik ida ne’ebe hanesan TV. Nia sei fa’an televisaun ho folin minimu hanesan segredu (katak so fa’an-nain mak hatene). Fa’an-nain labele simu presu menus husi minimu $ 50 maibe, koko fa’an hodi hetan presu boot liu oituan.

Dehan ba ema 1 seluk fali hanesan sosa-na’in hakarak sosa televizaun. Maibe ho segredu (katak sosa-na’in deit mak hatene sei sosa ho presu masimu $ 350.00). Maske nune’e, sosa-na’in koko atu hetan presu merkadu posivel menus husi montante temi. Nia (sosa-na’in sei la sosa bainhira presu liu husi $ 350.00).

Husu ba sira rua hodi halo negosiasaun presu hodi hetan presu merkadu. Bainhira sira konkorda presu merkadu, hakerek iha kuadru ou surat tahan ho presu minimu $ 50.00 no masimu presu $ 350.00. presu ne’ebe konkorda tenki hakerek iha entre minimu ho masimu.

Esplika rezumu ba partisipante sira katak “ema rua ne’e manan hotu tamba fa’an-na’in hetan LIU HUSI minimu, no sosa-na’in selu MENUS husi masimu.” Fa’an-nain mak manan barak liu sosa-na’in ou bele kontrariu.

Grupu ezersisiu

Fahe grupu sira ba rua, grupu ida hanesan fa’an-na’in no ida seluk hanesan sosa-na’in. husu grupu ida-idak hamriik iha fatin keta-ketak.

·       Fo objetu ida ba fa’an-na’in representa kadeli osanmean ne’ebe sira atu fa’an.

·       Fo hatene grupu katak sira nia presu minimu $ 75.00 no presu masimu $ 200.00.

·       Grupu ida seluk hanesan sosa-na’in hakbesik hodi halo negosiasaun hodi hetan akordu presu ne’ebe sira konkorda hamutuk.

·       Se parte ida la konkorda presu koko ba fali fatin seluk ou buka sosa-na’in to’o hetan presu konkorda.

Uza minutu 10 hodi sosa-na’in no fa’an-na’in hasoru malu hodi halo negosiasaun presu merkado ne’ebe konkorda malu. Hafoin ne’e, husu grupu ida-idak ba fali sira nia fatin.

Fasilitador koko husu ba grupu sosa-na’in ida-idak kona-ba rezultadu presu sosa kadeli osanmean hira no se mak hetan presu ki’ik ho presu média, hanesan iha tabela kraik:

Rezultadu presu merkadu

 

Média

$ 125

$ 150

$ 110

$ 190

 

$ 143.75

 

KUSTU SIRA

 

Sr. Martinho ho nia Grupo deside hodi kuda fore-Mungu atu ba fa’an kompanhia local ida. Grupo ne’e sosa fini 25 kg ho presu kada kilograma $ 2.00. Aluga rai ho luan hektares 1 ho kustu $ 100.00 no iha parte seluk Grupo ne’e mos sosa Adubu $ 50.00 no Pesticida $50.00, Durante halao produsaun Grupo gasta ba seluk seluk tan $ 50.00 no sosa saku hodi rai fore-Mungu ho kustu $ 25.00. hafoin koileta produsaun fore-Mungu hamutuk 1 Tonelada.

Deskrisaun

kustu

Fini

$ 50.00

Aluga rai

$ 100.00

Adubu

$ 50.00

Pesticida

$ 50.00

Gasta Seluk

$ 50.00

Sosa saku

$ 25.00

Kustu total

$ 325.00

Kalkulasaun hodi hetan kustu kada kilograma mak kustu total divide total produsaun.

Bele hetan presu divisaun loloos.

Kustu total                          :        Produsaun total    = Kustu/kg

$ 325.00                              :   1000 kg                        =   $0.33/kg         

Se Sr. Martinho ho nia Grupo fa’an sira nia fore-Mungu ba komersiante ho $ 1/kg Lukru kada Kg nebe Sr. Martinho ho nia Grupo sei Hetan mak:

Bele Hatene Lukru kada Kg ho Lolos:

Presu/Kg      -      Kustu/Kg             = Lukru/Kg

$ 1.00            -   $ 0. 33                      =   $ 0.67        

 

FAHE RISKU

 Ezersisiu---halo teatru

Durasaun               Minutu 40.

Material                Prepara osan falsu balu (iha surat tahan sorin), kaixa ida (ense tomante), ida seluk ense ho kontentor, prepara senariu iha eskrita.

Objetivu                 Oinsa partisipantes sira kumpriende kona-ba redus risku ba malu entre entidade-relevante sira.

Persija ema nain 4; fa’an-na’in 1, Sosa-na’in/komersiante ki’ik 1, supermerkado 1, no konsumidor 1. Hili partisipantes ne’ebe bele hatene le’e hodi halo teatru ne’e. iha teatru ne’e, hatudu kona-ba “Fahe Risku” ba malu.

Testu

Agrikultor/fa’an-na’in:

Ha’u sei ba fa’an hau-nia tomante maibe, ha’u tauk hela kondisaun sira hanesan; premeiru, ha’u nia tomante a’at tula ba-mai. Segundu, ha’u nia tomante loron habai kleur prejudika kualidade. Terseiru, kompradores ladun iha no rezulta ha’u lori fila.

Risku hirak iha leten, todan tebes ba fa’an-na’in bainhira fa’an.

Agrikultor foti kaixa ne’ebe iha kontentor 4 iha laran, kada kontentor representa tomante hodi ba fa’an ba iha komersiante ki’ik ne’ebe hamrik hela. Halo finji lori kaixa ne’e todan ba komersiante ki’ik.

Sosa-na’in/Komersiante ki’ik    : “Halo tia/tiu. Tomante ne’e hira?”

Agrikultor/Fa’an-na’in              :         “Butuk ida $ 3.00.”

Komersiante ki’ik:          

Ha’u hakarak sosa hotu maibe presu ne’e karun liu ba hau. Ita fo-hau $ 1.75 kada butuk ida hanesan ohin ha’u hatete sei sosa hotu.

Agrikultor:

Presu ne’e ki’ik tebes ba ha’u. Maibe labuat ida se ita hola hotu kedas “tamba nia hanoin katak, se ema la sosa, hau tenki lori fila, tomante bele dodok.”

Agrikultor sei simu osan husi komersiante ki’ik no entrega kaixa ne’e ba komersiante ki’ik.

 

Sosa-na’in/Komersiante ki’ik

Agora ha’u iha tomante natoon hodi fa’an fali iha merkadu. Maibe risku ba ha’u tamba tomante balun sei a’at iha hau nia liman no risku katak hau sei la hetan osan.

Komersiante ki’ik lao ba fatin ne’ebe supermerkadu nia nain hamrik hela, lori tomante no kaixa risku ida. Lori kaixa ne’e halo finji todan.

Supermerkadu nia na’in            : “Tomante hirak ne’e nia folin hira?”

Komersiante Ki’ik                     : “$ 2.50 butuk ida”

Supermerkado nia na’in            : “ha’u iha sasan barak iha hau-nia loja hodi fa’an. Ha’u hakarak sosa hotu ita nia tomante maibe kustu $ 2.25 kada butuk.”

Komersiante ki’ik                      : “Ha’u senti ladun manan barak kuando ho $ 2.25 kada butuk ida. Maibe risku ida hau-nia tomante sei namlaek molok ha’u hetan sosa-na’in. ok. Enkuanto ita sosa hotu.”

Komersiante kiik hasai kontentor ida husi kaixa risku ne’e no isplika ba

partisipantes sira katak ida ne’e mak risku husi tomante sira ne’ebe a’at

tamba transporte. Hafoin fa’an nia simu osan falsu balu no fo-kaixa ne’e

ba supermerkado na’in. supermerkado na’in mak agora kaer fali kaixa risku ne’e.

Supermerkado na’in        : “Agora ha’u sei fa’an tomante sira ne’e iha hau-nia supermerkado. Ha’u la iha risku transporte maibe ha’u iha risku katak sei namlaek, ho nune’e ema sei la sosa.”

Konsumidor lao ba fatin ne’ebe supermerkado nia na’in hamriik hela.

Konsumidor                              : “ita-boot nia tomante hira?”

Supermerkado nia na’in            : “$ 3.00 butuk ida.”

Konsumidor                              : “Ok, hau sosa butuk ida. Maske tomante tuan oituan ona.”

Konsumidor fo-osan falsu balu ba supermerkado nia na’in halo finji fo

konsumidor tomante balu husi kontentor. Nia mos fo kontentor ki’ik

ikus husi kaixa risku.

Treinamentu kona-ba Dezenvolvimentu Empreza Agro

Apresentasaun Treinamentu kona-ba Dezenvolvimentu Empreza Agro












https://drive.google.com/drive/u/4/folders/1wqchkoC23xPcO76fP8MFu1uOrhp9WVIV



The Seven Steps of Marketing

 The Seven Steps of Marketing



https://drive.google.com/drive/u/4/folders/1wF-CDXPndqvty0TUmdUcdDOwv1iTBsrT

KONSTITUISAUN REPÚBLIKA DEMOKRÁTIKA TIMOR-LESTE

KONSTITUISAUN

REPÚBLIKA

DEMOKRÁTIKA

TIMOR-LESTE







https://drive.google.com/drive/u/4/folders/1nldulSAVcQSBYfIPDwg54IdEiS30Lh2z










KODIGU PENAL TIMOR LESTE-TETUN

 KODIGU PENAL TIMOR LESTE-TETUN





https://drive.google.com/drive/u/4/folders/1lJMyiMJxyzZGNFXxBBqZ6imSpzQRwYyk

EKONOMIA SKALA

  Sr. Antonio ho nia Grupo deside hodi kuda fore-Mungu atu ba fa’an kompanhia local ida. Grupo ne’e sosa fini 25 kg ho presu kada kilograma...